مسجد الخضراء (نجف)

مَسْجدُالخَضْراء یا جامع‌الخضراء (مسجد سبز) از مساجد قدیمی نجف است که اکنون به بخشی از حرم امیرالمؤمنین(ع) و محل دفن سید ابوالقاسم خویی تبدیل شده است. این مسجد به‌دستور آیت‌الله خویی در سال ۱۳۸۵ق و با نقشه لرزاده و کمک نیکوکاران ایرانی نظیر حسین کاشانی مجدداً ساخته شد.

مسجد الخضراء محل اقامه نماز جماعت و تدریس خویی نیز بوده است. این مسجد پس از سقوط حکومت بعث عراق با تلاش سید علی حسینی سیستانی بازگشایی شد. کتابخانه مسجد به همت احمد انصاری قمی در سال ۱۳۸۶ق در طبقه دوم مسجد خضراء تأسیس شد.

علت نام‌گذاری

علت نام‌گذاری مسجد معلوم نیست. نقل شده چون این مسجد بعد از بنای عمارت حرم ساخته شده، مسجد الحضرة (مسجد حرم، مردم عراق به حرم، حضرة می‌گویند) نام گرفته و بعدها این نام نزد مردم تغییر کرده و مسجد خضرة (الخضراء/سبز) شده باشد. برخی نیز احتمال داده‌اند وجود رنگ سبز در بخشی از این مسجد سبب این نام‌گذاری شده است.

علت دیگر گفته شده چون در آن فضا، سبزی کشت شده بود و یا بازارچه سبزی‌فروش‌ها وجود داشت، مسجد خضرة (سبزی) نام گرفت.

نظر چهارم این است که این مسجد را الخضراء، خواهر عمران بن شاهین بنا نهاد و به این نام معروف شد.

تخریب و بازسازی

در ماه رجب سال ۱۳۶۸ق حکومت وقت، بخشی از مسجد را برای توسعه خیابان اطراف حرم تخریب کرد و نیمی از مغازه‌ها، خانه‌ها و آرامگاه‌ها در سمت شرقی حرم از بین رفت. بخش باقی‌مانده شامل مسجدی با شبستانی کوچک و دیوارهای قطور و حیاطی نسبتا بزرگ بود.

خویی، در سال ۱۳۸۵ق دستور بازسازی مسجد تحت نظارت شیخ احمد انصاری قمی را داد و با نقشه لرزاده و کمک نیکوکاران ایرانی نظیر حسین کاشانی مجددا ساخته شد.

ابوالقاسم خویی در این مسجد نماز جماعت می‌خواند و دروس حوزه علمیه را تدریس می‌کرد. وی بعدها به علت بیماری، تدریس را ترک کرد و داماد او سید نصرالله مستنبط جای تدریس را گرفت. خویی بعد از درگذشت سید مستنبط، سیستانی را برای تدریس و اقامه نماز جماعت گماشت. او هم چندین سال در این مسجد به تدریس و اقامه نماز جماعت پرداخت تا اینکه سازمان اوقاف وابسته به بعث عراق به بهانه ترمیم و بازسازی، مسجد را بست.

معماری

این مسجد دو درب دارد. یک درب داخلی که به صحن حرم راه دارد و در ایوان سوم سمت شرقی، جنب آرامگاه سید ابوالقاسم خویی است. درب دوم در دیوار خارجی و بیرون از حرم واقع است. بعد از این درب، حیاطی قراردارد که شامل وضوخانه و کفش‌داری بوده و بالای آن طبقه دوم قرار دارد. سقف حیاط به‌شکل مثلث بوده و از شیشه و چارچوب‌های آهنی ساخته شده است. در کنار حیاط، مسجد به مساحت ۱۶۶متر مربع قرار دارد و محراب مسجد با کتیبه‌های قرآنی و نقش‌های اسلیمی تزیین شده است. در گوشه‌ محراب مسجد نوشته شده که بازسازی مسجد الخضراء به دستور خویی بوده است.

در قسمت مقابل محراب این جمله نوشته شده است: بازسازی این مسجد مبارک به تلاش حجة الاسلام شهید أحمد الانصاری به سال ۱۳۸۵ق روی داد.

بازگشایی

این مسجد که در زمان حکومت حزب بعث عراق بسته بود، بعد از سقوط صدام، به دستور سیستانی تعمیر گردید و دوشنبه ۱ جمادی‌الاول سال ۱۴۲۷ق بازگشایی گردید و نماز جماعت به امامت سید حسن مرعشی در آن اقامه شد.

کتابخانه

کتابخانه مسجد به همت احمد انصاری قمی در سال ۱۳۸۶ق در طبقه دوم مسجد خضراء تأسیس شد که شامل مخزن و سالن مطالعه بود. این کتابخانه در پی توسعه اطراف حرم تخریب شد.

پانویس

منابع

• آل محبوبه، جعفربن باقر، ماضی النجف و حاضرها، بیروت، ۱۹۸۶م.
• انصاری قمی، محمدرضا، موقوفات ایرانیان در عراق: ۲ - نجف اشرف، وقف میراث جاویدان، تابستان ۱۳۷۳ - شماره ۶.
• انصاری قمی، محمدرضا، موقوفات ایرانیان در عراق، وقف میراث جاویدان، بهار ۱۳۷۳ - شماره ۵.
• فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، زیارتگاه‌های عراق، ترجمه: احمد خامه‌یار، تهران، سازمان حج و زیارت.
• ، شبکة الامام علی علیه‌السلام، پایگاه آستان قدس علوی، ، تاریخ بازدید: ۲۸ آبان ۱۳۹۹ش.